8.เทคโนโลยีสะอาด

เทคโนโลยีสะอาด (Clean Technology)
ในปจจุบัน ปญหาดานสิ่งแวดลอมไดทวความร ี ุนแรงมากขึ้น จึงมีการนําเทคโนโลยี
ตางๆ มาใชในการปรับปรุงปรับปรุง ผลิตภัณฑบริการ และกระบวนการ และเทคโนโลยีที่สําคัญ
อีกเทคโนโลยีหนึ่ง ก็คือ เทคโนโลยีสะอาด (Clean Technology) หรือมีชื่ออื่นๆ ที่มีความหมาย
ใกลเคียงกัน หรือเหมือนกันอีกคือ การปองก  ันมลพิษ (Pollution Prevention) หรือ P2 การผลิต
ที่สะอาด (Cleaner Production หรือ CP) และการลดของเสีย ใหนอยที่สุด (waste
minimization) มาใชซึ่งทั้งหมดเปนการปองกันของเสียที่แหลงกําเนิด แทนการควบคุมบําบัด
และจัดของเสียแบบเดิม ที่เมื่อเปรียบเทียบแลว คาใชจายส  ูงกวาการใชเทคโนโลยีสะอาด จะเปน
วิธีการนําไปสมาตรฐานการจ ู ัดการสิ่งแวดลอม ISO14000 ซึ่งเปนที่ยอมรับ ในวงการคาของโลก
ปจจุบันดวย
ความหมายโดยสรุปของเทคโนโลยีสะอาด ก็คือ กลยุทธในการปรับปรุง ผลิตภัณฑ
บริการ และกระบวนการ อยางตอเนื่อง เพื่อจัดการทรัพยากร อยางมีประสิทธิภาพ ให
เปลี่ยนเปนของเสีย นอยที่สุดหรือไมมีเลย การลดมลพิษที่แหลงกําเนิด จึงเปนทั้งการรักษา
สิ่งแวดลอม และการลดคาใชจาย ในการผลิตไปพรอม ๆ กันดวย
หลักการของเทคโนโลยีสะอาด
เทคโนโลยีสะอาด จะเนนการปองกันและลดมลพิษตั้งแตตน สวนถามีมลพิษหรือของ
เสียก็ดูวาสามารถ การนํากลับมาใชใหม ใชซ้ําไดหรือไม ทายที่สุดจึงนําไป บําบัด ทิ้งทําลาย
อยางถูกตองตอไป ซึ่งลําดับความสําคัญในการจัดการของเสีย แสดงดังรูปที่ 1

รูปที่ 1 ลําดับความสําคัญในการจัดการของเสีย

http://degree364.blogspot.com/2008/01/blog-post.html 

หลักการของเทคโนโลยีสะอาดแบงออกเปน 2 ดานใหญๆ คือ การลดมลพิษที่
แหลงกําเนิดและการนํากลับมาใชใหมแสดงดังรูปที่ 2
1. การลดมลพิษที่แหลงกําเนิด
การลดมลพิษที่แหลงกําเนิด แบงไดเปน 2 แนวทางใหญๆ คือ การปรับเปลี่ยน
ผลิตภัณฑและการปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิต

รูปที่ 2 หลักการของเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาด

หลักการของเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาด
(Cleaner Technology)
การลดมลพษิ ที่แหลงกําเนิด การนํากลับมาใชซ้ํา
การปรับเปลี่ยนผลิตภัณฑ
การปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิต
การปรับเปลี่ยนวัตถุดิบ
การปรับเปลี่ยนเทคโนโลยี
การบริหารการดําเนินการ
การปรับเปลี่ยนผลิตภัณฑ
การปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิต
1.1 การปรับเปลี่ยนผลิตภัณฑ
ทําไดโดยการออกแบบผลิตภัณฑใหมีผลกระทบตอสิ่งแวดลอมนอยที่สุด หรือใหมีอายุ
การใชงานยาวนานขึ้น ลดการใชสารเคมีอันตรายที่มีผลในการผลิต การใชงาน และการทําลาย
หลังการใชงาน เชน ปรับเปลี่ยนสูตรของผลิตภัณฑเพื่อลดผลกระทบตอสิ่งแวดลอมเมื่อ
ผูบริโภคนําไปใชยกเลิกการใชชิ้นสวนหรือองคประกอบในผลิตภัณฑที่ไมสามารถนํากลับมาใช
ใหมไดและยกเลิกการบรรจุหีบหอที่ไมจําเปน เปนตน
 1.2 การปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิต
แบงไดเปน 3 กลุม คือ การเปลี่ยนแปลงวัตถุดิบ การเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีและการ
ปรับปรุงกระบวนการใหสะดวก  รวดเร็ว และเกิดของเสียหรือของเหลือใชนอยลง

1.2.1 การปรับเปลี่ยนวัตถุดิบ (Input Material Change)
ทําไดโดยการเลือกใชวัตถุดิบที่มีคุณภาพ หรือมีความบริสุทธิ์สูง
รวมทั้งการลดหรือยกเลิกการใชวัตถุดิบที่เปนอันตราย เพื่อหลีกเลี่ยงการเติมสิ่ง
ปนเปอนเขาไปในกระบวนการผลิต และพยายามเลือกใชวัตถุดิบที่สามารถนํา
กลับมาใชใหมไดเชน การไมใชหมึกพิมพที่มีแคดเมียมเปนสารประกอบ การ
ไมใชน้ํายาไซยาไนดในการชุบผิวโลหะ เปนตน
 1.2.2 การปรับเปลี่ยนเทคโนโลยี (Technology Improvement)
ทําไดโดยการออกแบบระบบการผลิตใหม เพิ่มระบบอัตโนมัติเขาไป
ชวยในการผลิต ปรับปรุงคุณภาพของอุปกรณหรือแสวงหาเทคโนโลยีใหมที่
สามารถชวยใหเกิดของเสียหรือของเหลือจากการผลิตนอยลงมาใชเชน การจัด
วางผังโรงงานใหมที่ชวยลดระยะการเคลื่อนยายวัสดุใหนอยลง การควบคุม
ความเร็วมอเตอรเพื่อควบคุมการสิ้นเปลืองพลังงาน เปนตน ซึ่งเงื่อนไขในการ
นําเทคโนโลยีมาปรับปรุงมีองคประกอบ 5 ประการ (5 M) 

 1.2.3 การบริหารการดําเนินการ (Operational Management)
ทําไดโดยปรับปรุงวิธีการผลิตเดิมโดยใชเทคนิคการลด การรวม และการทํา
ขั้นตอนการผลิตใหงายขึ้น รวดเร็วขึ้น ซึ่งสงผลทําใหเกิดของเสียจากการผลิต
ลดลง เชน ในกรณีมีผลิตภัณฑหลายแบบ การวางแผนการผลิตที่ดีจะชวยลด
การที่ตองเสียเวลาปรับตั้งเครื่องจักรกอนเริ่มงาน เพราะเปลี่ยนแบบผลิตภัณฑ
เปนตน
2. การนํากลับมาใชใหม
การนํากลับมาใชใหม แบงออกไดเปน 2 แนวทาง คือ การนําผลิตภัณฑเกากลับมาใช
ใหมหรือการใชผลิตภัณฑหมุนเวียน และการใชเทคโนโลยีหมุนเวียน
2.1 การใชผลิตภัณฑหมุนเวียน
ทําไดโดยการหาทางนําวัตถุดิบที่ไมไดคุณภาพมาใชประโยชนหรือหาทางใช
ประโยชนจากสารหรือวัสดุที่ปนอยูในของเสีย โดยการนํากลับมาใชในกระบวนการผลิต
เดิม หรือกระบวนการผลิตอื่นๆ
5M
Measurement
(การตรวจสอบคุณภาพ)
Man
(พนักงาน)
Machine
(เครื่องจักร/อุปกรณ)
Material
(วัตถุดิบ/ชิ้นสวนต  างๆ)
Method
(วิธีการทํางาน) 
 2.2 การใชเทคโนโลยีหมุนเวียน
เปนการนําของเสียไปผานกระบวนการตางๆ เพื่อใหสามารถนําเอากลับมา
ใชไดอีก หรือเพื่อทําใหเปนผลพลอยไดเชน การนําน้ําหลอเย็น น้ําที่ใชในกระบวนการ
ผลิตหรือตัวทําละลาย ตลอดจนวัสดุอื่นๆ กลับมาใชใหมในโรงงาน การนําพลังงาน
ความรอนสวนเกินหรือเหลือใชกลับมาใชใหม เปนตน
การนําของเสียกลับมาใชใหม (Recycle) ควรจะดําเนินการ ณ จุดกําเนิดของเสียนั้น
มากกวาการขนยายไปจัดการที่อื่น โดยเฉพาะของเสียที่เกิดจากการปนเปอนของวัตถุดิบ เชน
การแยกน้ําเสียดวยไฟฟาเพื่อแยกโลหะ เชน ดีบุก ทองแดง หรือตะกั่ว เพื่อนํากลับมาใชงาน ซึ่ง
จะทําไดงาย และมีประสิทธิภาพสูง รวมทั้งลดอัตราเสี่ยงจากการปนเปอนในระหวางการ
รวบรวมหรือขนถาย เปนตน
ขั้นตอนการดําเนินงานดานเทคโนโลยีสะอาด
วิธีการดําเนินงานดานเทคโนโลยีสะอาดประกอบดวย 5 ขั้นตอน คือ
  ขั้นตอนที่ 1 การวางแผนและการจัดตั้งทีมงาน (CT Planning & Organization)
การวางแผนและการจัดทีมมีวัตถุประสงคเพื่อจะแสดงความรวมมือในการกําหนด
เปาหมายในการทําเทคโนโลยีสะอาด โดยผูประกอบการสงตัวแทนเขารวมกับอาจารยพี่เลี้ยง
และนิสิตฝกงาน
  ขั้นตอนที่ 2 การตรวจประเมินเบื้องตน (Pre assessment)
หลังจากที่ไดจัดทีมงานและทราบวัตถุประสงคการทํางานเปนที่เรียบรอยแลว ทีมงานจะ
เริ่มทําการกําหนดขอบเขตการพิจารณาและประเมินเบื้องตนวา ประเด็นใดบางที่เกิดความ
สูญเสียและสามารถปรับปรุงใหดีขึ้นไดการประเมินเบื้องตนอาศัยหลักวิชาการประกอบกับ
ประสบการณในทางปฏิบัติของโรงงานในการกําหนดเกณฑการจัดลําดับความสําคัญของแตละ
ประเด็นปญหาที่มีตอสิ่งแวดลอมและเศรษฐศาสตรผลจากการประเมินนี้จะใชเปนแนวทาง
กําหนดบริเวณหรือทรัพยากรที่จะศึกษาตอไป
  ขั้นตอนที่ 3 การประเมินละเอียด (Detail assessment)
เมื่อไดประเด็นที่เกิดความสูญเสียสูงและตองการจะปรับปรุงใหดีขึ้นแลว จึงเริ่มทําการ
ประเมินละเอียดโดยจัดทําสมดุลมวลสารและพลังงานเขา-ออก เพื่อใหทราบถึงแหลงกําเนิดของ
ของเสียและสาเหตุของการสูญเสีย จากนั้นจึงทําการวิเคราะหแนวทางในการแกไขปญหาหรือ
เรียกวา ทางเลือกเทคโนโลยีสะอาด (CT option)
  ขั้นตอนที่ 4 ศึกษาความเปนไปได (Feasibility study) 
การศึกษาความเปนไปไดมีวัตถุประสงคเพื่อลําดับความสําคัญของทางเลือกที่ไดจาก
ขั้นตอนการประเมินละเอียดโดยพิจารณาองคประกอบ 3 ดานคือ ความเปนไปไดทางเทคนิค
หรือความเหมาะสมในการนําทางเลือกไปปฏิบัติความเปนไปไดทางเศรษฐศาสตรและความ
เหมาะสมดานสิ่งแวดลอม
  ขั้นตอนที่ 5 ลงมือปฏิบัติและติดตามผล (Implementation & evaluation)
การลงมือปฏิบัติตองมีแผนการทํางานโดยละเอียดประกอบดวย บริเวณเปาหมาย
ขั้นตอน ระยะเวลาและผูรับผิดชอบอยางชัดเจน เมื่อดําเนินกิจกรรมไปไดระยะหนึ่งควรติดตาม
ประเมินผลเพื่อใหแนใจวาการปฏิบัติเปนไปตามแผนงานที่กําหนดไวหรือหากมีปญหาจะได
ทบทวนแกไขตอไป
ประโยชนของเทคโนโลยสะอาด ี
ประโยชน CT ตอตัวเราเอง
- มีสุขภาพแข็งแรง ปลอดจากสารพิษ
- ไดใชสินคาที่มีคุณภาพสูงขึ้น
- มีสภาพแวดลอมและความเปนอยูดีขึ้น
- ประหยัดคาใชจายในการรักษาพยาบาล
- มีความภูมิใจในผลงานที่มีสวนรวมทําใหเกิดสิ่งดีๆ
ประโยชนของเทคโลยีสะอาดตอชุมชน
- มีความสมานสามัคคีกันระหวาง บาน ชุมชน และโรงงานดีขึ้น
- สังคมนาอยู
ประโยชนของเทคโลยีสะอาดตอภาคอุตสาหกรรม
- ชวยทําใหเกิดการประหยัดการใชน้ํา วตถั ดุ ิบ พลังงาน และลดมลพิษ
- การทํางานมีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น เพราะคนงาน มีสุขอนามัยดีและลดความเสยงต ี่ อการเก  ิด
อุบัติเหตุ
- คุณภาพสินคามีการปรับปรุง
- เพิ่มประสิทธิภาพและกําไร
- เกิดของเสียนอยลง ลดตนท ุนการบําบัด ลดมลพิษจากอุตสาหกรรม
- ภาพพจนดีขึ้น
ประโยชนของเทคโลยีสะอาดตอภาครฐั
- แบงเบาภาระกิจในการตรวจสอบติดตาม
- บรรลุเปาหมายของแผนพัฒนาเศรษฐกจและส ิ ังคมแหงชาติ
- สงเสริมภาพพจนของประเทศไทยดานการจัดการสิ่งแวดลอมและเพิ่มศักยภาพในการสงออก